Jules Verne là ai: thân thế & sự nghiệp

Jules Verne là ai: thân thế & sự nghiệp

Jules Gabriel Verne (08/02/1828 – 24/03/1905) là một tiểu thuyết gia kiêm nhà thơ và nhà biên kịch người Pháp. Verne sinh ra tại cảng biển Nantes, nơi ông được đào tạo để nối nghiệp luật sư của cha. Nhưng ông sớm từ bỏ con đường ấy để theo đuổi nghiệp viết lách. Verne là tác giả có tác phẩm được dịch ra ngôn ngữ nước ngoài nhiều thứ hai thế giới kể từ năm 1979, chỉ đứng sau nữ hoàng trinh thám Agatha Christie. Ông đôi khi được mệnh danh là "Cha đẻ của dòng khoa học viễn tưởng", song hành cùng với H. G. Wells và Hugo Gernsback.

Thân thế của Jules Verne

Thời niên thiếu

Jules Verne sinh ra vào ngày 08/02/1828, trên đảo Île Feydeau, bên trong thị trấn Nantes. Cha ông là Pierre Verne, một luật sư quê ở Provins, và Sophie Allote de la Fuÿe, con gái một gia đình chủ tàu tại Nantes.

Năm 1834, khi lên sáu tuổi, Verne được cho theo học trường 5 Place du Bouffay ở Nantes. Giáo viên của ông là Mme Sambin, goá phụ của một thuyền trưởng mấy tích 30 năm trước. Mme Sambin rất hay kể với học sinh của mình rằng chồng bà bị đắm tàu và rồi sẽ có ngày ông quay trở lại, hệt như Robinson Crusoe vậy. Mô típ Robinson này gây ấn tượng mạnh với Verne, và về sau rất hay xuất hiện trong các cuốn tiểu thuyết của ông, bao gồm Hòn đảo bí mật (1874), Second Fatherland (1900), và The School for Robinsons (1882).

Verne cũng hay đi nghỉ tại Brains, trong nhà của người bác Prudent Allotte, một chủ tàu nghỉ hưu. Verne rất hay chơi Game of the Goose (Trò chơi Con ngỗng) với bác mình, và cả trò chơi ấy lẫn tên người bác của ông về sau đều xuất hiện trong hai cuốn tiểu thuyết (The Will of an Eccentric (1900) và Robur the Conqueror (1886)).

Năm 1840, Verne theo học một trường tôn giáo, trường Petit Séminaire de Saint-Donatien. Năm 1847, lúc Verne 19 tuổi, ông bắt đầu viết các tác phẩm dài với phong cách tương tự Victor Hugo. Tuy nhiên, cha ông lại cứ nghĩ Verne, cậu con trai đầu lòng của gia đình, sẽ không kiếm tiền bằng nghề viết văn mà sẽ theo nghề luật. Năm 1847 cũng là lúc cha Verne cho ông lên Paris để bắt đầu học luật. Sau một thời gian học tại Paris và qua được các bài kiểm tra năm đầu, Verne về Nantes để được cha giúp chuẩn bị cho năm hai. Lúc ở Nantes, ông gặp Rose Herminie Arnaud Grossetière, một người phụ nữ lớn hơn mình một tuổi, và phải lòng bà. Nhưng cha mẹ Grossetière không muốn con gí mình cưới một cậu sinh viên tương lai vô định. Thay vào đó, họ gả bà cho Armand Terrien de la Haye, một người chủ đất hơn bà đến 10 tuổi.

Mối tình thất bại này đã để lại một vết thương lớn trong lòng ông, và các tiểu thuyết của ông về sau rất hay có sự xuất hiện của những người phụ nữ trẻ bị ép cưới (Gérande trong Master Zacharius (1854), Sava trong Mathias Sandorf (1885), Ellen trong A Floating City (1871),…).

Theo học tại Paris

Năm 1848, Verne lại rời Nantes lên Paris, đúng lúc diễn ra Cách mạng Pháp. Chú ông, Francisque de Chatêaubourg, giới thiệu ông tham gia các hội nhóm văn học, và Verne rất hay tham gia hội nhóm của Mme de Barrère, một người bạn của mẹ mình. Trong quá trình học luật, ông tiếp tục theo đuổi đam mê viết lách, sáng tác rất nhiều vở kịch. Mặc dù chăm chỉ viết và thường xuyên tham gia các hội nhóm, Verne vẫn nghiêm túc với việc học và có bằng luật năm 1851.

Năm 1851, Verne được lệnh phải nhập ngũ, nhưng lúc khám nghĩa vụ thì ông được tha. Từ đây Verne bắt đầu có quan điểm bài chiến tranh, kéo dài đến suốt đời.

Bắt đầu xuất bản

Nhờ thường xuyên tham gia hội nhóm, năm 1849, Verne gặp Alexandre Dumas. Verne nhanh chóng trở thành bạn thân của con trai Dumas, Alexandre Dumas Con. Hai người bọn họ cùng viết kịch bản sân khấu, và Dumas nhờ cha tác động để Opéra-National dựng nó thành kịch và trình diễn ở Théâtre Historique tại Paris, ngày 12/06/1850.

Năm 1851, Verne gặp một nhà văn khác quê ở Nantes, Pierre-Michel-François Chevalier (hay được gọi là "Pitre-Chevalier"), chủ bút tạp chí Musée des familles (Bảo tàng Gia đình). Verne đưa cho ông ta bản thảo một truyện phiêu lưu ngắn, "The First Ships of the Mexican Navy". Pitre-Chevalier xuất bản nó vào tháng 07/1851, và cũng trong năm đó xuất bản truyện ngắn thứ hai, "A Voyage in a Balloon" (08/1851).

Trong khi ấy, cha Verne vẫn ép ông phải bỏ nghiệp viết và bắt đầu hành nghề luật. Thậm chí đầu năm 1852, cha ông còn đề nghị nhượng lại công ty luật của mình cho Verne. Đứng trước đề nghị này, Verne nói rất rõ với cha mình rằng ông sẽ không nhận và tiếp tục theo đuổi nghiệp văn chương.

Trong quá trình viết truyện và viết báo cho Pitre-Chevalier, Verne bắt đầu lên ý tưởng viết một loại tiểu thuyết mới, Roman de la Science (tiểu thuyết khoa học), cho phép ông tích hợp lượng thông tin kỹ thuật mình vẫn hay nghiên cứu tại thư viện.

Lập gia đình

Năm 1856, Verne đến Amiens để làm phù rể cho bạn mình, Auguste Lelarge. Verne được mời đến ở cùng gia đình cô dâu, và ông trở nên thân thiết với gia đình nhà họ, đồng thời cảm thấy bị cuốn hút với em gái cô dâu, Honorine de Viane Morel, góa phụ tuổi 26 với hai đứa con. Họ kết hôn năm 1857.

Khi có gia đình, Verne bắt đầu bỏ việc tại Théâtre Lyrique và làm môi giới chứng khoán tại Paris Bourse. Sáng nào Verne cũng dậy thật sớm để có thời gian viết, sau đó đến Bourse đi làm. Ông vẫn thường xuyên lên thư viên để nghiên cứu các thông tin lịch sử và khoa học, sau đó ghi chép vào thẻ nhớ để về sau dùng — thói quen này ông không ngừng thực hiện cho đến cuối đời.

Trong khi ấy, Verne vẫn tiếp tục phát triển ý tưởng Roman de la Science của mình. Ông viết các bản thảo nháp lấy cảm hứng từ bản đồ và những nhà thám hiểm vĩ đại.

Những năm cuối đời

Năm 1886, lúc Verne về nhà, ông cháu của ông, Gaston, lấy sungs bắn ông hai phát. Phát đầu trượt, nhưng phát thứ hai bắn trúng chân trái Verne, khiến ông phải đi khập khiễng suốt phần đời còn lại.

Sau khi mẹ mất, Jules Verne bắt đầu cho ra đời các tiểu thuyết tăm tối hơn. Năm 1888, Verne tham gia vào chính trị và được bầu làm thành viên hội đồng thành phố Amiens, và giữ vị trí đó mười lăm năm.

Verne trở thành Chevalier de la Legion d'honneur năm 1870. Ông được thăng chức lên làm Officier de la Legion d'honneur năm 1892.

Ngày 24/03/1905, Verne mất tại Amiens vì bệnh tiểu đường. Con trai ông, Michel Verne, cho xuất bản tiểu thuyết Invasion of the Sea và The Lighthouse at the End of the World sau khi Jules mất. Series Voyages extraordinaires nổi tiếng của ông tiếp tục được xuất bản vài năm sau đó, vẫn cứ mỗi năm ra hai bản. Về sau người ta phát hiện ra rằng Michel Verne đã chỉnh sửa truyện rất nhiều, và bản gốc về sau được Hiệp hội Jules Verne (Société Jules Verne) xuất bản lại.

Sự nghiệp của Jules Verne

Năm 1862, Verne làm quen với chủ bút Pierre-Jules Hetzel, và gửi ông ta bản thảo cuốn tiểu thuyết mình đang viết, bấy giờ gọi là Voyage en Ballon. Ông ta nhận cuốn tiểu thuyết, gợi ý với Verne cách cải thiện. Verne chỉnh lại và hai tuần sau lại đưa bản thảo cho Hetzel, lần này lấy tên là Năm tuần trên khinh khí cầu. Nó được Hetzel cho xuất bản đầu năm 1863.

Để chuẩn bị cho ra mắt tạp chí Magasin d'Éducation et de Récréation (Tạp chí Giáo dục và Giải trí), Hetzel viết hợp đồng dài hạn với Verne. Thấy vừa được nhận tiền đều đặn và vừa có nguồn xuất bản tác phẩm của mình, Verne lập tức chấp nhận. Về sau, phần lớn tiểu thuyết của ông xuất hiện trong tạp chí của Hetzel trước khi được xuất bản thành sách, bắt đầu với cuốn tiểu thuyết Những cuộc phiêu lưu của thuyền trưởng Hatteras (1864–65).

Lúc Những cuộc phiêu lưu của thuyền trưởng Hatteras được xuất bản dưới dạng truyện năm 1866, Hetzel tuyên bố rằng các tác phẩm của Verne sẽ hình thành một series tiểu thuyết có tên Voyages extraordinaires (Hành trình Phi thường), và Verne sẽ dùng các tác phẩm của mình để "thể hiện mọi kiến thức địa lý, địa chất, vật lý, và thiên văn mà khoa học hiện đại đã tích tụ được, và ghi lại lịch sử của vũ trụ theo cách thức thú vị và kỳ vĩ riêng của mình." Về sau, Verne xác nhận rằng đó là đề tài chính trong các tiểu thuyết của ông.

Hetzel có tác động rất lớn đến các tiểu thuyết của Verne, đặc biệt trong những năm đầu họ làm việc cùng nhau. Tìm được bên đồng ý xuất bản truyện mình là Verne mừng lắm, thế nên ông gần như đồng ý với tất cả những gì Hetzel đề nghị. Nhưng đến năm 1869, Verne và Hetzel nảy sinh xung đột liên quan đến bản thảo tác phẩm Hai vạn dặm dưới đáy biển. Mới đầu Verne để Thuyền trưởng Nemo là một nhà khoa học Ba Lan, muốn trả thù người Nga vì đã giết gia đình mình trong Cuộc nổi dậy Tháng Một. Hetzel thì không muốn làm phật ý người Nga, một thị trường béo bở, nên đã yêu cầu sửa Nemo thành kẻ thù của những tay buôn nô lệ. Verne dứt khoát không đồng ý, và cuối cùng chỉ chấp nhận nhượng bộ để cho Nemo là một người có quá khứ bí ẩn. Sau lần này, Verne bắt đầu cân nhắc kỹ hơn mỗi lần Hetzel đề nghị sửa đổi.

Bắt đầu từ đó, mỗi năm Verne lại xuất bản ít nhất hai cuốn truyện. Những tác phẩm nổi trội nhất của ông bao gồm: Voyage au centre de la Terre (Hành trình vào tâm Trái Đất, 1864); De la Terre à la Lune (Từ Trái Đất đến Mặt Trăng, 1865); Vingt mille lieues sous les mers (Hai vạn dặm dưới đáy biển, 1869); và Le tour du monde en quatre-vingts jours (Vòng quanh thế giới trong tám mươi ngày). Verne giờ đã có thể sống bằng nghề viết.

Bên cạnh series Voyages extraordinaires, Verne còn viết rất nhiều vở kịch, bài thơ, lời nhạc, kịch bản opera, và truyện ngắn, cùng với rất nhiều bài luận và các tác phẩm phi hư cấu khác.

Sự đón nhận của công chúng

Sau khi được Hetzel xuất bản truyện, Verne lập tức trở nên nổi tiếng ở Pháp, rất được các nhà văn và các nhà khoa học săn đón. Một số nhân vật nổi tiếng thời đó như Vivien de Saint-Martin và Jules Claretie cũng đã viết rất nhiều bài khen ngợi về Verne và các tác phẩm của ông.

Tuy nhiên, tiểu thuyết và các tác phẩm sân khấu của Verne càng bán chạy, ông lại càng bị nhiều nhà phê bình đương thời chỉ trích rằng Verne chỉ đơn thuần là một người “buôn chữ,” chỉ biết kể các câu truyện hạn hẹp trong một ngách chứ không phải một tác giả văn học nghiên túc. Ngay cả sau khi ông mất, định kiến ấy vẫn còn tồn tại. Đồng thời, doanh số các tiểu thuyết dưới dạng gốc của Verne tụt giảm mạnh, ngay cả ở quê nhà của Verne, và thế vào chỗ chúng là các chế bản dành cho trẻ con.

Nhưng sau khi Verne mất được vài thập kỷ, tại Pháp xuất hiện "giáo hội Jules Verne", một nhóm các học giả và nhà văn trẻ coi trọng các tác phẩm của Verne và sẵn sàng tuyên bố truyện của ông đã có ảnh hưởng lớn đến mình. Một số thành viên của giáo hội thành lập Société Jules Verne, hội nhóm học thuật đầu tiên dành cho các học giả về Verne.

Trong những thập niên 1960 và 1970, nhờ sự xuất hiện của hàng loạt các nghiên cứu từ các học giả và nhà văn Pháp nổi tiếng, danh tiếng của Verne được cải thiện đáng kể tại Pháp. Các tác phẩm đã xuất bản của Verne lại được tái bản. Phong trào này lên đến đỉnh điểm vào kỷ niệm 150 năm ngày sinh của Verne, khi ông trở thành đề tài của một hội thảo học thuật tại Centre culturel international de Cerisy-la-Salle, và Hành trình vào tâm Trái Đất được cho vào danh sách các tác phẩm cần đọc của đại học Pháp. Kể từ đó, Verne được Châu Âu công nhận là một trong những nhà văn đích thực của Pháp.

Dịch sang tiếng Anh

Trong suốt giai đoạn thế kỷ 20, hầu hết các học giả ở các nước nói tiếng Anh đều coi Verne là một nhà văn chỉ viết được ở một dòng hạn hẹp, và là người đề cao khoa học và công nghệ một cách thiếu hiểu biết. Quan điểm này xuất hiện chủ yếu do các tác phẩm của ông khi dịch sang tiếng Anh có chất lượng rất tồi, và các bộ phim Hollywood thì lại không chuyển thể đúng với tinh thần tác phẩm của Verne. Tuy nhiên, Kể từ giai đoạn giữa những năm 1980, một lượng lớn các nghiên cứu bằng tiếng Anh về ông cũng như các bản dịch thuật chất lượng đã xuất hiện, giúp khôi phục danh tiếng cho Verne.

Mối quan hệ với khoa học viễn tưởng

Series Voyages extraordinaires của Verne và dòng văn khoa học viễn tưởng có một mối quan hệ khá phức tạp. Verne thường được coi là người đã khai sinh ra dòng này, và sức ảnh hưởng của ông đối với nó là điều không thể bàn cãi; tuy nhiên, nhiều tác giả khác cũng đã được gọi là người khai sinh ra dòng văn ấy, chẳng hạn như H. G. Wells, Lucian xứ Samosata và Mary Shelley, và từ đó nảy sinh nhiều sự mơ hồ và nhầm lẫn xoay quanh định nghĩa và lịch sử của dòng văn này.

Vì có mối quan hệ mật thiết với dòng khoa học viễn tưởng, Verne cũng hay được coi là "nhà tiên tri" của khoa học công nghệ, bởi các tiểu thuyết của ông thường có các yếu tố công nghệ nghe hết sức viễn tưởng so với thời của ông, nhưng về sau lại trở thành công nghệ thường gặp. Tương tự như với đề tài khoa học viễn tưởng, Verne cũng đã khẳng định ông không phải là nhà tiên tri, nói rằng các mối liên quan giữa những tác phẩm của ông và các bước tiến khoa học "chỉ là sự trùng hợp," và nói mình có nhiều chi tiết khoa học chính xác như vậy nhờ đầu tư thời gian nghiên cứu.

---

---