Cách viết tiểu thuyết viễn tưởng: 10 bí quyết để có cốt truyện hay

Cách viết tiểu thuyết viễn tưởng: 10 bí quyết để có cốt truyện hay

Khoa học viễn tưởng là dòng văn của những ý tưởng lớn. Và thực tình mà nói, nghĩ ra ý tưởng cũng không đến mức quá khó. Cứ giả sử lấy đề tài “giao tiếp đầu tiên với một chủng người ngoài hành tinh” mà xem. Có đến cả triệu biến thể bạn có thể đem ra viết: Họ đến gặp ta. Ta đến gặp họ. Họ có công nghệ tối tân. Họ ăn lông ở lỗ. Họ giao tiếp bằng màu sắc. Họ tưởng chúng ta giao tiếp bằng cảm xúc. Họ khổng lồ. Họ tí hon. Nọ đến xâm lược. Họ đến để giúp, nhưng giúp theo cái kiểu hết sức phiền nhiễu. Và còn vô số biến thể khác nữa.

Cái khó là tìm ra một ý tưởng bạn có thể phát triển lên được, thổi hồn cho nó, tạo ra những nhân vật, những xung đột thú vị, và từ đó tạo thành một cốt truyện hay. Thế nên, tìm ý tưởng hay chưa phải là tất cả — mà quan trọng là tạo dựng được nó. Dưới đây sẽ là 10 bí quyết giúp bạn phát triển được những mạch cốt thú vị:

1) Hãy nhìn vào những câu hỏi chưa có lời đáp

Các câu hỏi bao gồm: Tại sao chúng ta vẫn chưa bắt gặp nền văn minh ngoài hành tinh cấp tiến nào? Chuyện gì sẽ xảy ra khi vũ trụ lụi tàn? Tại sao trọng lực lại yếu đến thế? Vân vân và vân vân. Câu hỏi càng to tát và càng khó trả lời bao nhiêu, lời “giải đáp” của bạn càng ít có khả năng bị bác bỏ trong một sớm mai. Sau khi đã tự mình nghĩ ra lời giải thích cho những câu hỏi hóc búa ấy, bạn có thể truy ngược lvà tự tạo dựng các câu chuyện xoay quanh chúng. Và đừng quên là bất kể câu chuyện có vĩ mô đến đâu, hãy luôn tìm cách tạo cho nó cảm giác thật gần gũi với độc giả. Không ai muốn phải ngồi nghe thuyết giảng những điều đao to búa lớn mà chẳng thấy có gì liên quan đến bản thân mình.

2) Hãy hình dung ra một phát kiến khoa học hay công nghệ nào đó mới — và sau đó hình dung nó phá hỏng đời bạn

Hình dung ra một thứ phát minh có thể làm thay đổi thế giới không có gì khó khăn cả. Cứ lôi những vấn đề bạn đang gặp phải ra xong chế cách giải quyết chúng bằng thứ công nghệ tưởng tượng nào đó, chẳng hạn như “học bài trong lúc ngủ bằng sóng siêu âm để tiết kiệm thời gian,” và thế là xong. Nhưng nếu muốn có một câu chuyện thú vị thì hãy thử lấy cái ý tưởng vừa nghĩ ra và tưởng tượng theo hướng ngược lại: công nghệ ấy có thể sẽ khiến bạn phải sống dở chết dở như thế nào. Sau đó chỉ việc thay thế tên bạn bằng một cái tên nhân vật trong truyện là xong. Cố gắng để cho thứ công nghệ ấy hủy hoại đời bạn theo một hướng thật bất ngờ, quái lạ, và thật cá nhân. Đọc một câu chuyện về việc người ta phải đánh vật với công nghệ mới bao giờ cũng thú vị. Hãy nhìn vào Đôrêmon mà xem. Cái hay của truyện nằm ở việc các bảo bối của Đôrêmon sẽ đẩy người dùng vào cảnh dở khóc dở cười thế nào, chứ không phải nó giúp người ta được thăng hoa đến đâu.

3) Hãy chọn lấy một nỗi sợ về tương lai của bạn và thổi phồng nó lên

Ai cũng có một nỗi sợ gì đó, đặc biệt là những nỗi sợ liên quan đến tương lai vô định. Liệu có bao giờ mình tìm được người yêu không hay sẽ chết già trong cô đơn? Liệu có ngày nào mình gặp tai nạn và phải sống thực vật, nhưng vẫn ý thức được mọi thứ xung quanh không? Liệu mình có bao giờ bất chợt bị sa thải và phải đi quét rác ngoài đường không (không có ý xúc phạm nhân viên xúc rác, đây chỉ là ví dụ)? Bây giờ hãy biến nỗi sợ ấy thành một thảm họa hay một đại dịch toàn cầu, hoặc toàn vũ trụ. Chẳng hạn nỗi sợ chết trong cô đơn là bởi người Sao Hỏa đã đến bắt cóc hết phụ nữ đi rồi, hoặc nỗi sợ sống thực vật trở thành đại dịch bất tỉnh do virút gây ra, hoặc thất nghiệp hàng loạt vì người máy chiếm việc,… Hãy dùng nỗi sợ để lột tả một thế giới Dystopia. Câu chuyện của bạn không nhất thiết phải có cái kết không có hậu hay mang màu sắc u tối. Nó chỉ cần bắt đầu bằng nỗi sợ đó thôi, nhưng bạn có thể nhìn nhận nó dưới góc độ hài hước, lạc quan, phê phán, châm biếm, hay gì đó thì tuỳ.

4) Thay vì đặt ra những câu hỏi khoa học, hãy thử đặt ra những câu hỏi triết học

Chúng ta là ai, chúng ta đến từ đâu, ai tạo ra chúng ta, mục đích sống ở đời của chúng ta là gì, thế nào là tốt thế nào là xấu,… đây là những câu hỏi từng khiến cho bao triết gia cả thời xưa lẫn hiện đại phải trăn trở, và nhiều câu đến bây giờ vẫn chưa có lời giải đáp. Bạn có thể lấy những câu hỏi đó làm đề tài chính cho tác phẩm của mình, sau đó cho thêm chút phụ gia khoa học viễn tưởng vào là xong (ví dụ: chúng ta đến từ đâu ư? Là do người ngoài hành tinh vô tình để sổng mấy con khỉ thí nghiệm lên Trái Đất nên mới có chúng ta chứ sao). Cách này sẽ rất hữu ích đối với những người không mấy cập nhật các thông tin khoa học nhưng vẫn muốn viết truyện viễn tưởng.

5) Hãy nghĩ đến một hành động thật xấu xa, sau đó tưởng tượng một nhân vật bạn yêu mến làm cái chuyện đó

Rất nhiều người trong số chúng ta từng tưởng tượng mình làm một việc xấu nào đó. Chẳng hạn như muốn được vả một cái thật đau vào mặt lão sếp suốt ngày mắng chửi mình, hoặc húc bẹp gí cái mụ ninja vừa mới tạt đầu xe không xi nhan, hay đem đứa bạn suốt ngày chây lì không trả nợ ra quẳng xuống ao. Nhưng mà xui xẻo thay, thường chẳng bao giờ ta làm được những việc như thế. Gần như ai trên đời cũng đều có những ức chế như vậy. Thế nên nếu chọn lấy một nhân vật dễ mến, sau đó cho người ấy thực hiện hành động như vậy, bạn sẽ rất dễ khiến cho người đọc cảm thấy đồng cảm. Sau đó bạn có thể lồng yếu tố viễn tưởng vào. Hoặc yếu tố viễn tưởng chính là nguyên nhân dẫn đến hành động kia (VD: bị tiêm thuốc biến đổi nhân cách), hoặc yếu tố viễn tưởng chỉ cần làm phông nền (VD: thế giới tương lai, nhưng vẫn có những ninja lead, và một ngày nọ nhân vật chính chịu hết nổi).

6) Chọn lấy một mục tiêu mà bạn muốn đạt được trong đời, và thực hiện được nó bằng phương thức viễn tưởng

Nhiều khả năng bạn đang có một mục tiêu nào đó khó có thể trở thành hiện thực được. Chẳng hạn bạn muốn mình đẹp trai hơn, hoặc giàu có hơn cả Bill Gates, hoặc phát minh ra thuốc chữa ung thư, hoặc chỉ đơn thuần là mời được crush đi chơi (mục tiêu này viễn tưởng với khá nhiều người đó ☹ ). Nhưng bây giờ, với sự giúp sức của khoa học viễn tưởng, bạn sẽ làm được điều đó. Hay ít nhất nhân vật của bạn sẽ làm được điều đó. Hãy bịa ra một công nghệ phẫu thuật thẩm mỹ chóng vánh nào đó, hoặc một phát minh nào giúp việc kiếm tiền trở nên dễ như ăn cháo để giúp bạn đạt được mục tiêu của mình. Nhưng đừng quên làm cho ahnfh trình đạt được mục tiêu đó thật chông gai, hoặc khi đạt được mục tiêu rồi thì hãy để nhân vật nhận ra nó thật phù phiếm.

7) Hãy giao chiến với các tác giả khoa học viễn tưởng nổi tiếng

Nói như vậy không hẳn là ý bọn mình muốn bảo bạn đi tìm mấy ông đấy và thách đấm bốc với nhau đâu. Chúng ta là những nhà văn, hãy giao chiến bằng ngôn từ. Nếu bạn thấy cách miêu tả cuộc xâm lăng của người Sao Hỏa của H.G. Wells là quá phi lý, hãy viết một câu chuyện xâm lăng của người Sao Hỏa sao cho thật chân thực theo ý kiến của bạn. Không đồng tình với cách công nghệ tải trí não được sử dụng trong Altered Carbon ư? Hãy viết một câu chuyện về cùng đề tài ấy nhưng đi theo hướng bạn muốn. Trong dòng khoa học viễn tưởng đã có rất nhiều trường hợp các tác giả tiến hành những cuộc bút chiến bằng các tác phẩm đối chọi với nhau. Ngay cả nếu bạn không thể chứng minh hẳn được là ý kiến của mình ưu việt hơn ý kiến của tác giả gốc, bạn sẽ vẫn kể được một câu chuyện thú vị.

8) Hãy nói về những điều hiển nhiên

Có những điều đang diễn ra hết sức hiển nhiên xung quanh chúng ta, nhưng lạ một điều là chẳng thấy ai đả động gì đến chúng. Có một điều hết sức hiển nhiên là chiếc iPhone mà chúng ta vẫn cầm vuốt vuốt hàng ngày được chế tạo bởi những người công nhân phải làm việc trong điều kiện có thể gọi là vô nhân tính, nhưng chẳng mấy ai đả động đến chuyện đấy. Mạng xã hội đang tạo ra một hiệu ứng “lên đồng tập thể,” gây ra bao hệ lụy không nhỏ chút nào, nhưng cũng chẳng thấy nhà văn nào bàn luận đến nhiều. Rồi thì còn sự biến mất của ngành công nghiệp báo chí in, khan hiếm tài nguyên cát (vâng, chúng ta đang thiếu cát nghiêm trọng đấy), xử lý rác thải công nghệ không đúng tiêu chuẩn… Có vô số vấn đề hết sức hiển nhiên, nhưng hoặc chúng ta đang cố tình lờ đi, hoặc nó quá vĩ mô nên ta không nghĩ đến. Đây là lúc lôi nó ra bàn luận dưới lốt một tác phẩm viễn tưởng, để tạo thành một câu chuyện ngụ ngôn, giúp người đọc cảm thấy giật mình.

9) Hãy chọn lấy một xu hướng công nghệ hiện tại, và tìm ra một khía cạnh xấu bất ngờ của nó

Đây là một chiêu thức rất hay được các nhà văn khoa học viễn tưởng nổi tiếng sử dụng. Hệ quả xấu ở đây không cần phải là một thứ gì đao to búa lớn như chiến tranh hạt nhân hay khủng hoảng kinh tế, mà có khi chỉ đơn giản là những thứ hết sức tầm thường, vụn vặt. Chẳng hạn với sự xuất hiện của thiết bị dịch tự động, giúp ta có thể hiểu hết mọi thứ ngôn ngữ trên đời, thế thì trong một gia đình có hai vợ chồng nói hai thứ tiếng khác nhau, đứa con sẽ học thứ tiếng nào? Nếu cả một cộng đồng có nhiều người nhập cư ở với đủ mọi quốc tịch, những đứa trẻ sống trong cộng đồng đó sẽ lấy ngôn ngữ nào làm ngôn ngữ gốc? Hãy cư sbor ra một vài tiếng để nghĩ hết về các hiệu ứng dây chuyền của một công nghệ mang tính đột phá nào đó, và rồi chọn lấy cái ý tưởng nghe có vẻ vụn vặt nhất để xây dựng cốt truyện.

10) Hãy thử nghĩ về một thần thoại nổi tiếng, và sau đó dùng khoa học viễn tưởng để biến nó thành sự thật

Tại sao phải nghĩ cốt truyện mới trong khi chúng ta đã có hàng tỉ cốt truyện miễn phí viết ra từ cả ngàn năm trước, chỉ chờ đợi được “cập nhật” cho hiện đại hơn? Bạn có thể kể lại câu chuyện về Santa Claus, có điều thay vì cỗ xe tuần lộc thì ông ta dùng UFO để đi khắp thế giới. Hoặc bạn có thể tái thể hiện cuộc chiến thành Troy, nhưng thay vì 2 đạo quân loài người, chúng ta có người ngoài hành tinh và con người giao tranh với nhau, xong về sau bị lịch sử bóp méo thành hai quốc gia con người. Thần thoại và truyền thuyết bản thân chúng đã có những tình tiết hư cấu hết sức thú vị rồi, chỉ khác ở chỗ chúng dùng phép thuật để giải thích cho các tình tiết hư cấu ấy. Giờ đây, bạn chỉ cần thay đổi lại phần phép thuật, phát triển thêm một chút chi tiết nữa là đã có nguyên một câu chuyện mới rồi.

---

---